درس مهمی که یانکی‌ها از فروش جنگنده به ایران گرفتند/ پرواز اف ۳۵ در آسیا و اروپا بدون مجوز آمریکا ممکن نیست!
بعد از انقلاب، ناوگان بزرگ جنگنده‌های ساخت آمریکا در ایران تا سال‌ها در خدمت باقی ماندند ولی آمریکایی‌ها در جنگنده جدید خود کاری کرده‌اند که در صورت لزوم، این سلاح‌ها به طور کامل از دسترس خارج شود. هواپیمای جنگنده پنهانکار اف ۳۵ به عنوان ستون فقرات آینده نیروهای مسلح آمریکا و متحدان این کشور شناخته می شود. اما طی سالهای اخیر ماجراها و حواشی مختلفی درباره تحویل و کارایی اف ۳۵ به وجود آمده؛ از تاخیر در زمان عملیاتی شدن تا افزایش هزینه ها، مشکلات عجیب نرم افزاری و بسیاری اشکالات دیگر که در پروسه توسعه و تحویل این هواپیما ایجاد شده است. البته اخیرا بحث های امنیتی چالش برانگیزی درباره این هواپیما مطرح شده که به نظر می رسد ناشی از تجربه تلخ آمریکا در فروش هواپیماهای جنگنده به کشورهایی چون ایران بوده که با انقلاب مردمی در آنها، این سلاح ها اجازه ادامه دخالت آمریکا را در کشورهای مذکور نداده اند.
این موضوع به نحوی دیگر در یمن نیز رخ داده چراکه در دوران حکومت موافق و همراه با آمریکا و سعودی ها، ارتش این کشور به تسلیحات مختلفی از جمله موشک مجهز شد اما با انقلاب مردمی، این سلاح ها در اختیار نیروهای انقلابی و ارتش حامی مردم قرار گرفت و علیه تجاوزات متحدان آمریکا به کار گرفته شد.
ALIS چیست و چرا مشکل ساز است؟
هواپیمای جنگنده اف ۳۵ به نوعی یک ابر کامپیوتر پرنده است که همه امور تا حتی شلیک توپ هواپیما هم نیاز به نوعی نرم افزار و برنامه کامپیوتری دارد. یکی از پیچیده ترین نرم افزارها در این جنگنده "سامانه ALIS " است. این عبارت مخفف Autonomic Logistics Information System یا سامانه خودمختار اطلاعات لجستیکی است. این سیستم به زبان ساده ستون فقرات این جنگنده از نظر اطلاعات است. از اطلاعات مربوط به عملیات تا تعمیر و نگهداری، تامین قطعات و پشتیبانی از مشتری های این جنگنده در سر تا سر جهان بر پایه سامانه ALIS است. تمام این اطلاعات به شرکت سازنده یعنی لاکهید مارتین رفته و آنها بر اساس آن به ایجاد تغییرات لازم در سامانه ها یا تعمین نیاز های عملیاتی کاربر اف ۳۵ اقدام می کنند.
این مسئله ای است که باعث نگرانی برخی از دارندگان اف ۳۵ شده چراکه نروژ و ایتالیا به طور مشترک در حال کار کردن بر روی یک سیستم امنیتی هستند که به شکل یک فیلتر، اطلاعات ارسال شونده از طریق ALIS نظارت کرده و از ارسال اطلاعات محرمانه به شرکت لاکهید جلوگیری کند. استرالیا نیز به چنین سیستمی ابراز علاقه کرده است. نکته جالب اینجاست که در صورتی که آمریکا بخواهد، اولا با قطع این سیستم می تواند دسترسی کشور مورد نظر به بسیاری از نرم افزارها و اطلاعات مورد نظر را مختل کند و حتی در صورت لزوم اقدام به حمله سایبری و از کار انداختن ناوگان اف ۳۵ کشور مورد نظر نیز کند.
مورد جالب اسراییل و اف ۳۵
اما وقتی به تحویل اف ۳۵ به ارتش صهیونیستی می رسیم، داستان بسیار جالب می شود. اف ۳۵ های اسراییل تقریبا این توانایی را دارند که بدون سامانه ALIS و بدون پشتیبانی آمریکا، خصوصا در زمان جنگ به پشتیبانی از ناوگان خود بپردازند. بر اساس آنچه مشخص است اسراییل نرم افزارهای بومی خود را در اف ۳۵ های تحویلی به این رژیم نصب کرده و تقریبا کلیه امور تعمیر و نگهداری اف ۳۵ ها نیز در سرزمین های اشغالی انجام می شود.
برخی از بحث های پشتیبانی و تعمیرات دوره ای این جنگنده در کشورهایی مثل ترکیه یا خصوصا ایتالیا برای اکثر مشتریان انجام می شود ولی اف ۳۵ های اسراییلی نیازی به خروج از سرزمین های اشغالی نداشته و همه کارها در اسراییل انجام می شود.
ترکیه؛ معجون عجیب غربی و شرقی
اما ترکیه هم اخیرا در بحث اف ۳۵ خبر ساز شده است. ترکیه از جمله شرکاء اولیه طرح اف ۳۵ بوده و بخش هایی از این جنگنده در ترکیه ساخته می شود اما دو نکته اخیرا درباره ناوگان اف ۳۵ این کشور رخ داده است. نکته اول اینکه ترکها نیز به سمت یک سیستم مستقل و امن برای انتقال اطلاعات جنگنده های اف ۳۵ خود رفته اند و به دنبال نظارت بر این مسئله هستند که چه چیزی توسط اف ۳۵ ها منتقل می شود. ذکر این مسئله هم بسیار مهم است که در شرایط فعلی ترک ها به جنگنده اف ۳۵ رضایت نداده و با همکاری شرکت انگلیسی BAEطرح های مقدماتی مربوط به توسعه و ساخت یک جنگنده بومی مستقل نسل ۵ را نیز شروع کرده اند.
مسئله مهم بعدی درباره ترکیه، قرارداد اخیر آنها با روسیه برای خرید موشک های ضد هوایی اس ۴۰۰ است. این سامانه بخشی از توان دفاع هوایی و موشکی ترکیه خواهد بود. این سیستم هم در قالب شبکه دفاع هوایی قرار خواهد گرفت، یعنی همان شبکه ای که اف ۳۵ های ترک نیز در آن قرار خواهند داشت. این شبکه شدن همه اطلاعات و داده ها باعث می شود که اطلاعات مربوط به سامانه های هواپیمای اف ۳۵ و وضعیت پنهانکاری آن نیز در این شبکه ذخیره شده و احتمال رسیدن این اطلاعات به دست روسها بسیار جدی است.
این مسئله آنقدر جدی بوده که از زمان آغاز بحث خرید اس ۴۰۰ توسط ترکیه، ماجرای مذکور اعتراضات شدیدی را در ناتو برانگیخته و بسیاری از فرماندهان و مسئولین در ناتو را در برابر رسانه ها به حرف آورده است. این مسئولین صراحتا تاکید کرده اند وصل شدن یک سامانه در کلاس اس ۴۰۰ به شبکه دفاع هوایی و موشکی ترکیه که بخشی از سیستم ناتو است، می تواند اطلاعات نه فقط جنگنده ای مثل اف ۳۵ بلکه اطلاعات بیشتری از ساختار کلی دفاعی ناتو را برای روسها آشکار کند.
با توجه به اینکه شرایط سیاسی و بین المللی فعلی نشان از سرد شدن روابط آنکار و واشنگتن دارد و مشخص نیست آینده آمریکا و ترکیه به چه سمتی خواهد رفت، این سوال برای کشورهای فعال در ساخت یا خرید جنگنده مذکور مطرح است که با توجه به نقش پررنگ ترکیه در برنامه تولید اف ۳۵، آیا می توان به راحتی آنها را از این برنامه حذف کرد؟